In Nederland kennen we veel contractsvrijheid. Dat betekent dat je veel vrijheid hebt om met elkaar afspraken te maken. Bijvoorbeeld over de vraag: wanneer kan ik een contract opzeggen? De wet geeft soms dwingende bepalingen. Die dienen vooral om de zwakkere partijen in het maatschappelijk verkeer te beschermen. Dit zijn bijvoorbeeld werknemers, huurders of consumenten. In een eerdere blog schreef ik over dwingende bepalingen die gelden bij het opzeggen van een huurovereenkomst.
Indien er geen dwingende bepalingen gelden, zijn partijen vrij om met elkaar afspraken te maken. Daarbij maken bedrijven vaak gebruik van algemene voorwaarden. Daarin wordt dan onder meer vastgelegd of en op welke wijze een contract kan worden opgezegd. Contract opzeggen: controleer de algemene voorwaarden!
Algemene voorwaarden
De begrippen algemene voorwaarden en algemene bepalingen worden door elkaar gebruikt. Algemene voorwaarden zijn afspraken die zijn opgesteld om in een aantal overeenkomsten te worden opgenomen. Algemene voorwaarden worden bijvoorbeeld op de achterzijde van een contract gedrukt of als bijlage meegestuurd. Wanneer algemene voorwaarden van toepassing zijn verklaard, dan wordt de inhoud van de overeenkomst ook bepaald door de algemene voorwaarden. In dat geval moet dus ook naar de algemene voorwaarden worden gekeken of een contract kan worden opgezegd en welke condities daarvoor gelden. Is er bijvoorbeeld een opzegtermijn nodig? Kan er tussentijds worden opgezegd? Is er een opzeggingsgrond nodig?
Vernietigbaarheid van algemene voorwaarden
In de wet is bepaald dat een beding in algemene voorwaarden vernietigbaar kan zijn. Dat kan het geval zijn indien het beding, gelet op de aard en overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de algemene voorwaarden tot stand zijn gekomen, de wederzijdse belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval onredelijk bezwarend is voor de wederpartij. Om dat te bepalen, spelen alle feiten en omstandigheden een rol.
Consumenten
Om consumenten te beschermen heeft de wetgever een lijst opgesteld van bedingen die voor consumenten onredelijk bezwarend zijn of waarvan vermoed wordt dat ze onredelijk bezwarend voor consumenten zijn. Dit zijn de zogenoemde zwarte en grijze lijsten. Op grond van Europees recht is er daarnaast ook nog een zogenoemde blauwe lijst voor consumentenovereenkomsten. Indien een bedrijf een beding hanteert dat op deze lijsten staat, kan een consument dat beding vernietigen. Wanneer een dergelijk beding vernietigd wordt, kan het bedrijf zich dus niet meer op dat beding beroepen.
Onredelijk bezwarend
Bij business-to-business contracten moet gekeken worden naar alle feiten en omstandigheden om te beoordelen of een beding ten opzichte van de wederpartij onredelijk bezwarend is. De bewijslast daarvoor rust op de wederpartij van het bedrijf dat de algemene voorwaarden hanteert. Dit bewijs is niet eenvoudig te leveren, maar zeker niet onmogelijk. In een uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch werd een beding in algemene voorwaarden onredelijk bezwarend geacht en het beroep op vernietiging gehonoreerd. De rechter in eerste aanleg had anders geoordeeld en het beding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid wel aanvaardbaar geacht. Dit geeft al aan dat de uitkomst van dergelijke procedures enigszins onzeker is.
Contract opzeggen
In de genoemde situatie die speelde bij het Gerechtshof in ‘s-Hertogenbosch, ging het om het volgende. Huurder was een contract tot huur van een kopieerapparaat en printer aangegaan voor 6 jaar. Het contract moest 12 maanden voor het einde van de looptijd worden opgezegd. Gebeurde dat niet, dan werd het contract weer voor de duur van 6 jaar verlengd. Tussentijdse opzegging was mogelijk, maar dan moesten de resterende huur- en onderhoudstermijnen worden voldaan. Daarnaast was er dan een bedrag van € 750,– aan administratiekosten verschuldigd. De verhuurder had bovendien de mogelijkheid om ieder jaar de huurprijs met maximaal 10% te verhogen.
Hoewel de huurder van de apparatuur al eerder en meerdere malen te kennen had gegeven dat hij het contract wilde beëindigen, heeft hij de overeenkomst niet tijdig opgezegd. De verhuurder was van mening dat het contract daardoor weer met 6 jaar was verlengd. De huurder was echter van mening dat de bepalingen in de algemene bepalingen onredelijk bezwarend waren. Hij beriep zich op vernietiging daarvan.
Relevante omstandigheden
Het Gerechtshof vond de volgende omstandigheden relevant:
- Het niet tijdig opzeggen had verstrekkende gevolgen, namelijk verlenging met maar liefst 6 jaar;
- In de branche is verlenging met 12 maanden gebruikelijk;
- Tussentijdse opzegging was feitelijk geen optie omdat dan alle resterende termijnen alsnog moesten worden betaald, vermeerderd met € 750,– aan administratiekosten;
- Verhuurder had de mogelijkheid om de huurprijs jaarlijks met 10% te verhogen waardoor de huurprijs in de verlengingsperiode aanzienlijk kon stijgen;
- Over de bepalingen in de algemene voorwaarden was tussen partijen niet onderhandeld;
- Door toenemende digitalisering had huurder behoefte aan geringere volumes: een gebondenheid van weer 6 jaar met hoge en mogelijk nog verder oplopende prijzen zou onredelijk zijn;
- Verhuurder had onvoldoende onderbouwd waarom zij een redelijk bedrijfsmatig belang had bij naleving van de opzeggingsmogelijkheden in de algemene voorwaarden.
Het Gerechtshof kwam op grond van deze omstandigheden en de aard en overige inhoud van de overeenkomst, tot het oordeel dat de bepaling onredelijk bezwarend was. De huurder kon daardoor het contract opzeggen zonder inachtneming van een opzegtermijn van 12 maanden en was niet nog 6 jaar gebonden aan het contract.
Controleer algemene voorwaarden
Om bovenstaande discussies te voorkomen, is het goed om voor het sluiten van een overeenkomst naar de kleine lettertjes te kijken. Hoewel de onderhandelingspositie niet altijd even sterk zal zijn, is het wellicht wel mogelijk om al te onredelijke bedingen te wijzigen. In dit geval was het dan misschien vooraf mogelijk geweest om een minder lange opzegtermijn en een minder lange verlengingsperiode overeen te komen. De huurder kon dan makkelijker het contract opzeggen. Een gang naar de rechter was dan wellicht voorkomen. Het oordeel van de rechter in dit soort zaken is immers erg afhankelijk van de waardering van de feiten en omstandigheden door de rechter die over de zaak moet oordelen.
